portraita

..
Η θεραπεία της τρέλας των προβάτων
..


του Γιώργου Κολοβού

΄΄Εμάς μας ενδιέφερε να περνάει καλά η προβατίνα΄΄.

Aκούστηκε πολλές φορές σε συνεντεύξεις από γέροντες Σαρακατσάνους, η παραπάνω φράση. Το βιός, ο μεγάλος πλούτος των Σαρακατσαναίων ήταν τα πρόβατα, γιατί ζούσαν απ’ αυτά, τρέφονταν με το γάλα τους και έφτιαχναν ρούχα με το μαλλί τους. Ολόκληρη η ζωή τους στηρίζονταν στη φροντίδα και άρα στην καλοπέραση του κοπαδιού. Επι πλέον, με την καθημερινή ενασχόληση, ήταν σε θέση να γνωρίζουν για όλα τα πρόβατα τις ιδιαιτερότητες τους. Διέκριναν τα προβλήματα και είχαν αναπτύξει την ικανότητα να τα αντιμετωπίζουν, χωρίς γνώσεις ιατρικής. Ανάμεσα σ’ αυτά υπήρχαν και περιστατικά με πρόβατα που ΄΄βουρλίζονταν΄΄ και είχαν τη λεγόμενη ΄΄τρέλα των προβάτων΄΄.


Μπαλαίοι – Βέρμιο 1953


Ας δούμε πρώτα την επιστημονική της εξήγηση :

Η ΄΄τρομώδης νόσος΄΄ των αιγοπροβάτων

H ΄΄τρομώδης νόσος΄΄ (στα αγγλικά Scrapie), είναι μια θανατηφόρος νευροεκφυλιστική νόσος που προσβάλει τον εγκέφαλο προβάτων και αιγών με κύρια κλινικά συμπτώματα την αστάθεια στο βάδισμα και την απώλεια προσανατολισμού. Τα αιγοπρόβατα όταν πάσχουν από την ασθένεια αυτή, εμφανίζουν νευρικότητα, αναπηδούν στα μπροστινά πόδια, ταλαντεύονται, τρέμουν, εχουν έντονη σιαλόρροια κατά τη μάσηση, ξύνονται χαρακτηριστικά και τελικά πεθαίνουν. Συμπτώματα εμφανίζουν συνήθως ζώα ηλικίας δύο έως πέντε ετών. Η ασθένεια οφείλεται σε μολυσματική πρωτεϊνη και ανήκει στην ομάδα των μεταδοτικών σπογγωδών εγκεφαλοπαθειών.





Οι Σαρακατσαναίοι είχαν αναπτύξει την ικανότητα να επεμβαίνουν ΄΄χειρουργικά΄΄ και να θεραπεύουν τα πρόβατα από τη νόσο αυτή. Ας δούμε τον τρόπο, μέσα από τις μαρτυρίες του Αλέκου Μπαλά και της συζύγου του Ευαγγελίας (το γένος Ζαραλή) :


Ευαγγελία Ζαραλή :

Όταν είχαμε πρόβατα τρελαίνονταν από κανένα, αλλά ο πατέρας μ’ ο Ανδρέας Ζαραλής ήταν γιατρός σ’ αυτά. Ήξερε που είναι η τρέλα, την έβρισκε και την έβγαζε. Όλα τα πρόβατα γίνονταν καλά, … δεν ψόφαγαν απ’ τα χέρια τ’,… ενενήντα τα εκατό επιτυχία. Κάθε χρόνο είχαμε από δυό-τρία τέτοια πρόβατα. Όταν ένα πρόβατο έχει τρέλα χάνεται, κάθεται πίσω και δεν μπορεί ν’ ακολουθήσει το κοπάδι. Φέρει γύρες. Φέρει αριστερά είναι απ’ αριστερά η τρέλα, …φέρει δεξιά είναι από δεξιά η τρέλα. Πιο πολύ το πάθαιναν τα ζ’γούρια.



Ο πατέρας μ’ το ’δενε τα ποδάρια, και οι άλλοι το κράταγαν να μην κουνιέται. Έβαζε ένα δίφραγκο σε αναμμένο οινόπνευμα, …το ’καιγε, …το αποστείρωνε και το ’βαζε στο κεφάλι επάνω και έκοβε το δέρμα στο σημείο εκείνο. Έκανε μια τρυπούλα στο κόκκαλο με το βελόνι και πάταγε από δω, πάταγε από κει και …πετάγονταν το μυαλό. Ήταν μια φούσκα με μικρόβιο μέσα. Πότε έβγαινε ολόκληρη και πότε έσπαγε. Αφού το καθάριζε και τράβαγε τα υγρά, έβαζε το δίφραγκο πάνω απ’ την πληγή και το βούλωνε με καθαρό κερί. Το ζύμωνε το κερί, μαλάκωνε και μετά έβαζε μάλλινα πανιά και τα έραβε σφιχτά με τα μαλλιά του κεφαλιού του προβατου. Ύστερα από μερικές μέρες, έτρεφε το κόκκαλο και έκλεινε η τρύπα και τα μαλλιά με το δίφραγκο έφευγαν, …έπεφταν κάτω.

Όταν ήταν στα χειμαδιά στη Χαλκιδική, ένας γιατρός απ’ τον Πολύγυρο ζήτησε απ’ τον πατέρα μου να κάνει το ίδιο και σε έναν άνθρωπο στο τρελοκομείο. Ο πατέρας μου όμως δεν δέχτηκε. Το ζ’γούρι λέει το σφάζω και το πετάω, …τον άνθρωπο δεν μπορώ, θα έχω τύψεις. Μα θα σώσεις κόσμο, του λέει ο γιατρός. Όχι, επέμενε ο πατέρας μου δεν μπορώ να το κάνω.

Αλέκος Μπαλάς

Η τρέλα το τρώει το κόκκαλο. Πάταγε λοιπόν ο πεθερός μ’ το κεφάλι και έβρισκε το σημείο που ήταν μαλακό και καταλάβαινε που είναι. Όπως είναι το καρπούζι το χαλασμένο. Από εκει ξεκίναγε. Κούρευε το μαλλί από πάνω και το χάραζε μ’ ένα ξυράφι, απ’ τα μεγάλα τα παλιά. Μετά έκαιγε ένα σίδερο, το ακουμπούσε εκει που θα έκανε την τρύπα και το προχώραγε. Κάτω απ’ το δέρμα είχε κόκκαλο (το κόκκαλο ήταν μαλακό) και μέσα μυαλό. Έκοβε με το καμμένο ξυράφι το μαλακό κόκκαλο, έβγαζε το μυαλό και μετά έβαζε το κερί με τη δεκάρα. Το κερί σφράγιζε για να δέσει το κόκκαλο και το έβαζαν για να μην μπαίνει αέρας η σκόνες. Πάνω απ’ το κερί έβαζε το νόμισμα και το μπάλωναν σφιχτά για να δέσει με το υπόλοιπο μαλλί. Μετά από μερικές ημέρες, έκλεινε η τρύπα, ….έπεφταν το κερί με το πανί και το νόμισμα ….και το πρόβατο γίνονταν καλά.