portraita

Οδοιπορικό στους Σαρακατσάνους της Βουλγαρίας


των Γ. Κολοβού και Γ. Πιστόλα
Ξεκομμένοι από την πάτρια Ελληνική γη, μακριά απ΄ τα βουνά της Πίνδου και των Αγράφων, απ΄ όπου έφυγαν πριν από δυο αιώνες οι πρόγονοί τους, κρατούν ατόφια τη Σαρακατσάνικη παράδοση και την Ελληνική γλώσσα… Έτσι περιγράφει ο Ευριπίδης Μακρής τους Σαρακατσάνους που ζούν στη Βουλγαρία, στο εισαγωγικό του κείμενο στο αξιολογότατο βιβλίο του ΄΄Οι Σαρακατσάνοι της Βουλγαρίας΄΄.  Αυτή ακριβώς την εικόνα συναντούμε κάθε φορά που επισκεπτόμαστε τους φίλους μας Βουλγαρ΄νούς Σαρακατσάνους, στα πλαίσια των στενών σχέσεων που έχουν αναπτυχθεί κυρίως με τους Σαρακατσάνους του Έβρου. Έδώ θα πρέπει να τονιστεί ο ιδιαίτερος ρόλος του φίλου μου Γιάννη Πιστόλα ο οποίος χρόνια τώρα ΄΄φυλάει Θερμοπύλες΄΄ και με τον πληθωρικό του χαρακτήρα λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος και διατηρεί τις σχέσεις ζωντανές, ακολουθώντας αυτό που πριν πολλά χρόνια ξεκίνησε ο αείμνηστος Χρήστος Ρούφος (Τρανός). Πριν λίγες ημέρες, με την όμορφη παρέα των φίλων του Έβρου, επισκεφθήκαμε για μία ακόμα φορά τους φίλους μας στη Βουλγαρία, έχοντας στις βαλίτσες μας μία πολύ ζεστή πρόσκληση και στην παρέα μας τον Βασίλη Σερμπέζη με ένα ενδιαφέρον εκπαιδευτικό πρόγραμμα.





Από αριστερά : Δήμος Αποστολίδης, Βασίλης Σερμπέζης, Γιάννης Πιστόλας, Γιώργος Κολοβός, Γιώργος Μπίκος (Λαλάς), Ζήσης Μπίκος (Λαλάς), Βαγγέλης Γαλαζούλας, Γιάννος Ρούφος (αδελφός του Τρανού), και μαζί μας ο Κώστας Τσούνης (φοιτητής και βοηθός του Βασίλη), …εννιά άτομα με ένα μικρό πουλμανάκι ξεκινήσαμε από την Αλεξανδρούπολη με προορισμό το Σλήβεν. 
... και οδηγός .. ο Γιάννης Πιστόλας

Η διαδρομή ευχάριστη και τα αστεία δίνουν και παίρνουν. Και βέβαια αρχίζουν και τα τραγούδια, με τον Βασίλη Σερμπέζη σε εξαιρετική διάθεση. Η παρουσία του Βασίλη είναι καταλυτική και επειδή είναι άριστος τραγουδιστής, αλλά και διότι η καταγωγή του είναι από το χωριό Τσιότσιοβο (Γκουλιάμο Τσιότσιοβεν) της Βουλγαρίας και γνωρίζει πρόσωπα και καταστάσεις. Έτσι αναπόφευκτα οι συζητήσεις αναφέρονται στην ιστορία των Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας, αλλά και στη σημερινή τους κατάσταση. Γνώστες όμως και οι υπόλοιποι φίλοι της παρέας, καθότι έρχονται για πολλοστή φορά στη Βουλγαρία κι έτσι οι κουβέντες είναι ζωντανές κι ενδιαφέρουσες. 

Περνώντας τα σύνορα - Β. Σερμπέζης και Γ. Κολοβός

Περνώντας τα σύνορα και τον ποταμό Έβρο (Μαρίτσα στη Βουλγάρικη γλώσσα), διασχίζουμε τη χώρα σχολιάζοντας τη χαμηλή αγροτική ανάπτυξη και την υποβαθμισμένη εικόνα των χωριών. Περνάμε από το Τοπόλοβγκραντ (Καβακλί) και στο βάθος βλέπουμε το Γκουλιάμο Μοναστήρ (Μεγάλο Μοναστήρι), ακμάζουσες τότε Ελληνικές κωμοπόλεις που οι κάτοικοι τους ήρθαν στην Ελλάδα μετά το 1903.



Στη συνέχεια φτάνουμε στο ΣΛΙΒΕΝ, όπου μας περιμένει ο οικοδεσπότης Χρήστος Χρηστόφ (Τάκος) με φίλους Σαρακατσάνους της Βουλγαρίας. Ο Χρήστος, ένας νέος Σαρακατσάνος με πολύ αγάπη για τη Σαρακατσάνικη παράδοση, αφού από μικρός συμμετείχε πάντα, αρχικά σαν χορευτής, στη συνέχεια πρωτοχορευτής και μετά χοροδιδάσκαλος, τώρα δε συμμετέχοντας στο Διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου του ΣΛIΒΕΝ, αλλά και στο Δ.Σ της Ομοσπονδίας Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας. Είναι πραγματικά ευτύχημα που υπάρχουν νέοι άνθρωποι που διαχειρίζονται επάξια τα κοινά των Σαρακατσαναίων και φροντίζουν να διατηρηθεί η παράδοση, η γλώσσα και η Ελληνική συνείδηση των εκεί Σαρακατσαναίων, παρά την εξέλιξη των καταστάσεων με το πέρασμα των χρόνων και την αναπόφευκτη φθορά.  

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΡΕΤΣΙΤΣΑ

Μετά την τακτοποίηση στο ξενοδοχείο “Μπριγιαντίν” (Σαρακατσάνικης ιδιοκτησίας) στο ΣΛIΒΕΝ, το μεσημεριανό φαγητό και τη σχετική ξεκούραση, αναχωρούμε το απόγευμα για τη Ρετσίτσα, μία γειτονική κωμόπολη η οποία κατοικείται κατά πλειοψηφία από Σαρακατσάνους. Φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, αντικρύζουμε το διώροφο ιδιόκτητο κτίριο του συλλόγου που κατασκευάστηκε με τις συνδρομές όλων των Σαρακατσάνων και εκεί μαθαίνουν τα Σαρακατσανόπουλα τραγούδια και χορούς και εκεί γίνονται οι εκδηλώσεις του συλλόγου.  



Ο σύλλογος της Ρετσίτσας είναι από τους πλέον δραστήριους συλλόγους στη Βουλγαρία και η πρόεδρος Κα Έλενα Κοζάροβα (Γίδαρη, Κόζα=Γίδα), χοροδιδάσκαλος η ίδια, μία πολύ αξιόλογη κυρία με ζήλο και μεράκι και άξιους ανθρώπους δίπλα της έχοντας πετύχει πολλά. Στο ισόγειο υπάρχει το αναψυκτήριο με μία μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων και βοηθητικούς χώρους και στον άνω όροφο, η αίθουσα των χορευτικών, γραφεία και ένας χώρος-μουσείο με φορεσιές και εκθέματα από την παράδοση των Σαρακατσαναίων της περιοχής.




ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΣΕΡΜΠΕΖΗ

Ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ρετσίτσας Βουλγαρίας, ζήτησε από τον Βασίλη Σερμπέζη να πραγματοποιήσει σεμινάρια Σαρακατσάνικων χορών σε χοροδιδασκάλους της περιοχής και στα παιδιά των χορευτικών των συλλόγων και ο οποίος με χαρά ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση αυτή και ήταν ένας από τους λόγους που ήρθε στη Βουλγαρία. Είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε για δύο ημέρες τα σεμινάρια αυτά τα οποία ήταν πολύ συγκινητικά γιατί δεν περιορίστηκαν μόνο σε εκμάθηση των χορών, αλλά έγινε μία ολόκληρη παρουσίαση της ιστορίας και της διαχρονικής πορείας των Σαρακατσαναίων, από τα Άγραφα έως και τη Βουλγαρία. Μικρά παιδιά άκουγαν (προφανώς με σχετική δυσκολία) από το στόμα του Βασίλη Σερμπέζη πράγματα που πιθανόν δεν είχαν ξανακούσει και μάθαιναν την ιστορία των προγόνων τους. Μοναδικές στιγμές πραγματικής προσφοράς και ιδιαίτερης αξίας. 

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ



ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΧΟΡΟΥ






 Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΣΤΗ ΡΕΤΣΙΤΣΑ

Μετά τα σεμινάρια ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ρετσίτσας μας παρέθεσε δείπνο. Αυτό έγινε φυσικά στον πολυχώρο του κτιρίου του Συλλόγου, στο ισόγειο. Μαζί μας πολλοί φίλοι από την περιοχή, όπου είχαμε τη ευκαιρία να ανταμώσουμε και να συζητήσουμε για τους Σαρακατσάνους στη Βουλγαρία. 'Ανθρωποι που πάντα είναι κοντά στους συλλόγους και τους στηρίζουν και ηθικά και οικονομικά και διαπρέπουν στην τοπική κοινωνία. Μαζί μας και η Μαρία Μπέλου (Μπέλοβα) Σαρακατσάνα βουλευτίνα στο κοινοβούλιο της Βουλγαρίας. Η φιλοξενία ήταν εξαιρετική και νοιώθουμε βαθιά υποχρεωμένοι για την πολύ ζεστή ατμόσφαιρα.

Στέργιος Γίδαρης - Γιώργος Κολοβός - Γιάννης Τάκος


Μαρία Μπέλου - Σαρακατσάνα Βουλευτίνα


Δυστυχώς, επειδή η ζωή έχει και απρόσμενα, μαζί με τα ευχάριστα υπήρξε και η δυσάρεστη είδηση του θανάτου ενός νέου Σαρακατσάνου από το ΣΛΙΒΕΝ, γεγονός που όπως και να ’χει μας επηρέασε όλους, αφού αρκετοί από εμάς γνωρίζαμε την οικογένεια και ιδιαίτερα τον πατέρα του. Η έκφραση των συλληπητηρίων στους οικείους του και η εναπόθεση ενός λουλουδιού στη σωρό ήταν το ελάχιστο που μπορούσαμε να κάνουμε κι εμείς.

 - Πές μας για πού συντάσσεσαι -
Για τον Κώστα που έφυγε νωρίς (μοιριολόι)




Πρωί - πρωί το Σάββατο επισκεφτήκαμε κατόπιν σχετικής πρόσκλησης, η οποία έγινε από την προηγούμενη, την βίλα του Σαρακατσάνου επιχειρηματία Δημήτρη (Μήτρου) Μπατάκου στην περιοχή του τελεφερίκ, για έναν καφέ και συζήτηση περί των Σαρακατσάνων γενικά. Ο κ. Μπατάκος μας εντυπωσίασε για μια ακόμη φορά με το φιλόξενο και θερμό του ενδιαφέρον για όλους και για όλα. 



Στη βίλα του Μήτρου Μπατάκου

Στη Ρετσίτσα πραγματοποιήθηκαν για δεύτερη ημέρα τα σεμινάρια του Βασίλη Σερμπέζη στους χοροδιδασκάλους και τα Σαρακατσανόπουλα της περιοχής και  τελειώνοντας επιδόθηκαν σχετικές Βεβαιώσεις παρακολούθησής τους εκ μέρους της Ο.Π.Ε.Σ.Σ.Β σε όλους τους συμμετέχοντες.



Στη συνέχεια πήγαμε για μεσημεριανό φαγητό στο ΣΛΙΒΕΝ (σε ταβέρνα Σαρακατσάνικης ιδιοκτησίας φυσικά). Εκεί μαζί με το φαγητό-λίγο κρασί, χάριν της εξαιρετικής διάθεσης του αειθαλούς Βασίλη Σερμπέζη, με την υποκίνηση της ολιγομελούς παρέας, ακούστηκαν επιτραπέζια-κλέφτικα τραγούδια, αφιερωμένα κατά περίπτωση στους παρόντες.


 - Ποιά δόλια μάνα το ΄λεγε -

Η «πρόβα» για το τι θα επακολουθούσε το βράδυ είχε γίνει και ήταν επιτυχής! Ανέβασε την διάθεση όλων αλλά αυτό που θα γινόταν στη συνέχεια δεν μπορούσε να προβλεφθεί…

Η παρέα στη Ρετσίτσα

 ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ - ΚΑΡΑΝΤΙΛΑ
                               
Ο Χρήστος (σαν γνήσιο Σαρακατσανάκι) είχε κλείσει, που αλλού; ψηλά στο βουνό ΚΑΡΑΝΤΙΛΑ, μέσα στις οξιές, σε ένα περιβάλλον που ακόμη και σήμερα 4 Μαρτίου, ήταν χιονοσκεπές, ένα χώρο, που μας φιλοξένησε και που οργάνωσε το «Γκουρμπάνι», το οποίο ήταν κι ο ένας από τους δύο λόγους που έγινε το ταξίδι αυτό!



Εκεί  λοιπόν ανεβήκαμε μετά από το μεσημεριανό φαγητό, ακολουθώντας τον φιδίσιο ανηφορικό δρόμο των 35 χιλιομέτρων περίπου, για να φτάσουμε στο βουνό-πάρκο της Γαλάζιας πέτρας (Σίνιτε Κάμανι).


Αφού τακτοποιηθήκαμε, ξεκουραστήκαμε λιγάκι στα δωμάτια, μαζευτήκαμε σε ένα ζεστό-φιλόξενο χώρο του ξενοδοχείου, όπου ο Χρήστος είχε φροντίσει να είναι τοποθετημένα  τα πλουσιοπάροχα εδέσματα, με κύριο το αρνί-γκουρμπάνι αλλά και πολλά άλλα φαγητά και ποτά.

Ο οικοδεσπότης Χρήστος Χρηστόφ (Τάκος)



- Άσπρα μου πουλιά, μαύρα μου χελιδόνια -

 - Απ΄ την Οβριά θα λα διαβώ -

Η παρέα των 25-30 παρευρισκομένων φάγαμε, ήπιαμε, τραγουδήσαμε, χορέψαμε, είπαμε μασλάτια-μουραπάδες, γελάσαμε, μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες κι αν δεν είχαμε τον δρόμο της επιστροφής  δεν είχαμε σκοπό να πάμε για ύπνο…



- Βελούχι μου παράμορφο -

 - Όσ΄αστεράκια είν΄ τ΄ αρανού -

Η οργάνωση του Χρήστου ήταν άψογη, το δε  αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να είναι κάτι λιγότερο…Το κέφι, η διάθεση και η συμμετοχή όλων ήταν η απόδειξη. Να σε βοηθάει Χρήστο κι εσένα και την οικογένειά σου και πάντα χαρές να ΄χεις στο σπίτι σου…


Το πρωί αφού ήπιαμε έναν Ελληνικό καφέ, φτιαγμένο από τον Χρήστο το Γκίκα, με τα χεράκια του σε  μπρούντζινο τζιτζβεδάκο…αφήσαμε το βουνό, τις οξιές και τα χιόνια και πήραμε τη ράχη –ράχη κατεβαίνοντας προς το ΣΛΙΒΕΝ για την συνέχεια…





ΣΤΟ ΤΣΙΟΤΣΙΟΒΟ - ΤΟ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΧΩΡΙ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ
         
  
Το Τσιότσιοβο (Γκουλιάμο Τσιότσιοβεν στη Βουλγαρική γλώσσα) είναι ένα ορεινό χωριό, που βρίσκεται περίπου σε απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων από το ΣΛΙΒΕΝ. Κατοικείται αμιγώς από Σαρακατσάνους και ΜΟΝΟΝ… Στο Τσιότσιοβο σπάνια ακούς να μιλούν Βουλγάρικα.. Όλοι ανεξαιρέτως κρένουν και γκ’βεντιάζουν Σαρακατσιάνικα…την μητρική τους γλώσσα. Εκεί εγκαταστάθηκαν οι Σαρακατσαναίοι καθ’ υπόδειξη του Βουλγαρικού κράτους, όταν  οι προηγούμενοι κάτοικοι του χωριού, Τουρκικής καταγωγής έφυγαν, με την κήρυξη της αυτονομίας της Βουλγαρίας (3 Μαρτίου 1878). Αρκετοί από αυτούς έφυγαν και πάλι στη συνέχεια για τη Ελλάδα όπου ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν στην Νέα Σάντα Ροδόπης, περί το 1926 σε εφαρμογή της συνθήκης του Νευγί. Μία από τις οικογένειες που έφυγαν από το Τσιότσιοβο και ήρθαν στη Νέα Σάντα Ροδόπης είναι και η οικογένεια του Βασίλη Σερμπέζη, ο παππούς του δηλαδή ο Σερμπεζογιάννης με τα δυό παιδιά του (τον πατέρα του Σερμπέζη, Χρήστο 4 χρονών και την  Τασιά 6 χρονών τότε).



Στο Τσιότσιοβο πήγαμε λοιπόν, κατεβαίνοντας από το βουνό ΚΑΡΑΝΤΙΛΑ, ένα χωριό, που πάντα επισκεπτόμαστε όταν βρισκόμαστε στην περιοχή αυτή της Βουλγαρίας, πάρτε το σαν «τάμα, απότιση φόρου τιμής», όπως νομίζετε. Εκεί στο μοναδικό καφενεδάκι του χωριού, μας περίμενε ο Πρόεδρος του χωριού ο Γιάννος με την γυναίκα του, ο πρώην Πρόεδρος του Συλλόγου ο Δήμος με την γυναίκα του και αυτός και άλλοι ακόμα τρανύτεροι…





Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία κατασκευάστηκε με δαπάνες εξ ολοκλήρου της Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσάνων Βουλγαρίας και του Συλλόγου του Τσιότσιοβου, επί Προεδρίας στο Σύλλογο του Δήμου. Εγκαινιάστηκε το 2000, την ημέρα του Αγίου Γεωργίου, η οποία γιορτάζεται με το παλιό ημερολόγιο στις 6 Μαίου κάθε χρόνο. Απέναντι από την Εκκλησία βρίσκεται το κτίριο της Κοινότητας, ένα επιβλητικό ογκώδες κτίριο, στην είσοδο του οποίου βρίσκεται το μνημείο πεσόντων… Η βρύση «το τζαμί», όπως την αποκαλούν οι κάτοικοι εκεί, τρέχει να ξεδιψάει τον κόσμο με  νερό από το βουνό.




Οι Τσιοτσιοβνοί λοιπόν αγαπούν-λατρεύουν θα έλεγα τον Βασίλη Σερμπέζη (τον έχουν ανακηρύξει και επίτιμο δημότη τους) και με το χαρακτηριστικό της Σαρακατσάνικης φιλοξενίας που τους διακρίνει, όταν μας είδαν στο χωριό τους, όχι μόνο μαζεύτηκαν να μας καλωσορίσουν, να μάθουν τα νέα από την Ελλάδα, αλλά έκαναν ότι καλύτερο να μας ευχαριστήσουν.




Προσκυνήσαμε στην Εκκλησία, ήπιαμε νερό από τη βρύση «το τζαμί», μιλήσαμε με τους γεροντότερους αλλά και του νεότερους, ήπιαμε τον καφέ μας μαζί τους και ο Βασίλης προσπάθησε να τους ανταμείψει για την αγάπη τους τραγουδώντας για αυτούς…Παρέα ήρθαν να επισκεφτούν με την ευκαιρία το Τσιότσιοβο  και κάποιοι άλλοι…Σαρακατσάνοι φυσικά, όπως οι πρώην Πρόεδροι της Ομοσπονδίας κ.κ. Γρίβας Δημήτρης, Κίτσιος Κώστας, η Πρόεδρος του Συλλόγου Ρετζίτσας Κα Έλενα Κοζάροβα που έχει καταγωγή από το Τσιότσιοβο αλλά και αρκετοί άλλοι Σαρακατσάνοι.



Αποφασίσαμε να αναχωρήσουμε από το Τσιότσιοβο, με βαριά καρδιά αφού ήδη είχαμε αρχίσει να απολαμβάνουμε την παρέα, την κουβέντα, τα μασλάτια…τα τραγούδια…αλλά έπρεπε γιατί πέρναγε η ώρα… Νέα πρόσκληση μας έγινε από όλους.. (Πρόεδρο χωριού, πρώην Πρόεδρο Συλλόγου και όχι μόνο…) για να επισκεφτούμε πάλι το Τσιότσιοβο 6 Μαίου την ημέρα του εορτασμού του Αγίου Γεωργίου, προκειμένου να γιορτάσουμε μαζι τους.



ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ - ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
                     
Γυρνώντας  από το Τσιότσιοβο στο ΣΛΙΒΕΝ, είχαμε την τύχη και την τιμή να γευματίσουμε με την παρέα των πρώην Προέδρων της Ομοσπονδίας κ.κ. Γρίβα Δημήτρη, Κίτσιο Κώστα, την Πρόεδρο της Ρετζίτσα κ.Έλενα Κοζάροβα με τον σύζυγό της κι αγαπητό φίλο Στέργιο και άλλους φίλους, κάνοντας ταυτόχρονα μια αποτίμηση της καθ'όλα ευχάριστης διαμονής μας στο ΣΛΙΒΕΝ και συζητώντας διάφορα θέματα…

Δυστυχώς όμως η ώρα της αναχώρησης για επιστροφή είχε έρθει και παρά το ότι θα θέλαμε να συνεχίσουμε τις κουβέντες, την παρέα, έπρεπε να αποχαιρετίσουμε το ΣΛΙΒΕΝ, τους φίλους «αδέρφια» Σαρακατσάνους και να ξεκινήσουμε..

«Ήρθε ο καιρός να φύβγουμε…καιρός να χωριστούμε...» θα ‘λεγε τραγουδιστά ο Βασίλης…

Επιστροφή…στάση λίγο πριν τα σύνορα…περάσαμε πάλι την Μαρίτσα!!!, το Σβίλενγκραντ και μπήκαμε στην Ελλάδα… Ορμένιο, Ορεστιάδα, Διδυμότειχο, Σουφλί, Αλεξανδρούπολη…

Τέλος η διαδρομή, ...σκορπίζει η παρέα, ...παίρνει τέλος το ταξίδι με το «λεωφορειάκι», ....μας μένουν οι γλυκιές αναμνήσεις πλέον κι η υπόσχεση για επανάληψη ..

Να μαστε καλά «ΠΑΡΕΑ»…την επόμενη φορά πάλι!

... γιατί « οι παρέες γράφουν ιστορία »