portraita

..
Οι Σαρακατσάνοι στο Διαδίκτυο
..

του Δημήτρη Λ. Τάγκα

Στο άρθρο αυτό γίνεται καταρχήν  περιγραφή της εμφάνισης των αναφορών για τους Σαρακατσάνους  στο διαδίκτυο καθώς και αδρή περιγραφή  της  παρουσίας στο διαδίκτυο των επισήμων φορέων των Σαρακατσάνων αλλά και πρωτοβουλιών κάποιων ιδιωτών. Στο άρθρο κατατίθενται ορισμένες σκέψεις, επισημάνσεις και  προτάσεις για το μέλλον σχετικές με το θέμα. Ο βασικός στόχος είναι ο προβληματισμός και η ανταλλαγή απόψεων για το πώς θα σταθούμε με αξιοπρέπεια στο αύριο της αξιόπιστης πληροφόρησης και  της ηλεκτρονικής ενημέρωσης γύρω από τους Σαρακατσάνους.


Το Διαδίκτυο






Το διαδίκτυο, γνωστό και με την αγγλική ονομασία Internet, είναι ένα μέσο μαζικής επικοινωνίας  με διπλή υπόσταση :

·         Υλική, που αποτελείται από τον συνδυασμό δικτύων βασισμένων σε  υλικό (υπολογιστές, δίκτυα, λογισμικό) και

·         Άυλη, δηλαδή των υπηρεσιών και πληροφοριών που μέσω των συνδεδεμένων υπολογιστών παρέχει στους χρήστες και σε τελευταία ανάλυση προσφέρει στην κοινωνία.

Σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου στην Ελλάδα, παρατηρείται σημαντική αύξηση του αριθμού των χρηστών, από 13% το 2001 σε 31% το 2007 στα άτομα ηλικίας 15 έως 65 ετών τα οποία  κατέχουν προσωπικό Ηλεκτρονικό Υπολογιστή.  Αντίστοιχα, παρατηρείται αύξηση των ωρών χρήσης του Διαδικτύου ανά χρήστη και οι οποίες  φτάνουν κατά μέσω όρο τις 8,6 ανά εβδομάδα. Το διαδίκτυο, σε συνδυασμό με την συνεχώς αναπτυσσόμενη ψηφιακή τεχνολογία, δημιούργησε μια τεράστια συγκέντρωση γνώσεων και πληροφοριών, και αν είναι δυνατό να λεχτεί,  ακόμα και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Από τη στιγμή που το Διαδίκτυο είναι ένα δίκτυο συνδεδεμένων υπολογιστών, κάθε χρήστης έχει την δυνατότητα να μοιραστεί πληροφορίες με άλλους χρήστες αλλά και να δημιουργήσει ο ίδιος πληροφορίες με σκοπό να τις διαδώσει μέσω του διαδικτύου. Δεν υπάρχει άμεσος έλεγχος των πληροφοριών που "ανεβαίνουν" στο Διαδίκτυο από κάποιον «ιεραρχικά ανώτερο» χρήστη ή οργανισμό. Το θέμα της ιεραρχημένης ή μη πληροφορίας, όμως, τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Η υπερβολική ποσότητα, από την άλλη πλευρά, της πληροφορίας που δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο, κάνει την ανάκτηση της ορθής και απαραίτητης πληροφορίας, σε αντίθεση με την εσφαλμένη και μη αναγκαία, μια ιδιαίτερα επίπονη και κάποτε ίσως μάταιη διαδικασία.



Οι Μηχανές Αναζήτησης

 Για την  αντιμετώπιση της παραπάνω κατάστασης και για τη διευκόλυνση των χρηστών του διαδικτύου στην αναζήτηση πληροφοριών έχουν αναπτυχθεί εργαλεία, οι γνωστές Μηχανές Αναζήτησης  όπως πχ. :


Ο χρήστης εισάγει σε κατάλληλο πεδίο τις λέξεις-κλειδιά στις οποίες θα βασιστεί η αναζήτηση και η μηχανή παρουσιάζει τις ιστοσελίδες που αντιστοιχούν στις εισαχθείσες λέξεις-κλειδιά.

Η επιλογή των σελίδων είναι αυτόματη  και γίνεται από κάποιο ειδικό πρόγραμμα το οποίο καταχωρεί όσες σελίδες ανακαλύψει στη βάση δεδομένων της μηχανής, χωρίς ανθρώπινη μεσολάβηση.  Όταν λοιπόν κάποιος χρήστης της μηχανής κάνει μια αναζήτηση, δίνοντας μια ή περισσότερες λέξεις - κλειδιά, η μηχανή θα εμφανίσει στην πρώτη δεκάδα από τις χιλιάδες σελίδες που περιέχουν τις ίδιες λέξεις εκείνες τις οποίες το πρόγραμμα έχει κρίνει με κάποιο αυτόματο τρόπο πως είναι οι "καλύτερες". Αυτά τα 10 αποτελέσματα θεωρούνται τα πιο κρίσιμα, καθώς οι περισσότεροι χρήστες επιλέγουν συνήθως μια ή περισσότερες από αυτές τις παραπομπές για να βρουν τις πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν. Καμία από τις μηχανές αναζήτησης δεν έχει δημοσιεύσει μέχρι τώρα με βάση ποια κριτήρια και με ποιες διαδικασίες ταξινόμησης καθορίζει τη σειρά καταχώρησης  και εμφάνισης  των αποτελεσμάτων. Σίγουρα όμως στην   ταξινόμηση των σελίδων από τις μηχανές αναζήτησης ένας βασικός παράγοντας  είναι η «δημοτικότητά»  τους. Ο όρος «δημοτικότητα»  δεν αναφέρεται στον αριθμό των επισκεπτών κάθε σελίδας  αλλά στον αριθμό των άλλων ιστοσελίδων οι οποίες παραπέμπουν σε αυτήν.



Χρησιμοποιώντας τη μηχανή αναζήτησης googleπου είναι η πιο διαδεδομένη στη χώρα μας και εισάγοντας ως λέξη–κλειδί τη λέξη «Σαρακατσάνοι» εμφανίζονται σε ελάχιστο χρόνο 202.000 αποτελέσματα-λήμματα.  Αντίστοιχα εισάγοντας τη λέξη «Σαρακατσαναίοι» εμφανίζονται 131.000 λήμματα. Όταν χρησιμοποιήσουμε τη λέξη «Σαρακατσάνος» εμφανίζονται 530.000 αποτελέσματα αλλά πολλά από αυτά αφορούν άτομα τα οποία έχουν ως επώνυμο τη λέξη αυτή. Σημειώνεται ότι οι εμφανίσεις των ιστοσελίδων μεταβάλλονται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και υπάρχει πιθανότητα να μεταβάλλεται η σειρά εμφάνισής τους ακόμα και την ίδια ημέρα.







Wikipedia



Η πρώτη ιστοσελίδα που πάντοτε εμφανίζεται με όποια λέξη – κλειδί και αν χρησιμοποιήσουμε είναι αυτή της γνωστής  ελεύθερου περιεχομένου εγκυκλοπαίδειας «Wikipedia» στην οποία  γίνεται ελεύθερη καταχώριση άρθρων από εθελοντές. Παρόλο που το κύρος της  ως πηγή αναφοράς αμφισβητείται  έντονα  χρησιμοποιείται ευρέως από πολλά άτομα, ακόμα και επιστήμονες που θέλουν να πάρουν μια πρώτη γεύση για κάποιο θέμα.

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο άρθρο της Wikipedia για τους Σαρακατσάνους , τους εμφανίζει ως «φυλή» πράγμα το οποίο δεν αποδέχεται η σύγχρονη επιστήμη.




Ως προς την ετυμολογία επίσης της λέξης υιοθετεί  μία άποψη την οποία κανένας φιλόλογος ή γλωσσολόγος δεν παρουσίασε ποτέ. Είναι απλά μία παράδοση αλλά δεν μπορεί να βασίζεται σε αυτήν η ετυμολογία της λέξης. 





Μία από τις  επόμενες ιστοσελίδες  που στην πρώτη δεκάδα εμφανίζεται είναι αυτή του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Έβρου η οποία είναι και η πρώτη ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε από Σαρακατσάνικο Σύλλογο.

Στην «περίοπτη» θέση, εμφανίζεται η διαμάχη Σαρακατσάνων και Βλάχων σε ιστολόγιο που έχει σχέση με την Παλαιομάνινα της Αιτωλοκαρνανίας, χωριό το οποίο κατοικήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από Αρβανιτόβλαχους που το χρησιμοποιούσαν ως τόπο για να παραχειμάζουν με τα κοπάδια τους.

Σε επόμενη θέση, στην ιστοσελίδα ellasona.com παρουσιάζεται άρθρο,  του Νικ. Ζυγογιάννη για τους Σαρακατσάνους. Πολύ αξιόλογο το άρθρο αλλά ο διαχειριστής της ιστοσελίδας και προφανώς εν αγνοία του συντάκτη του άρθρου τον αναφέρει ως Πρόεδρο της ΠΟΣΣ, προφανώς για να προσδώσει κύρος στα γραφόμενα, ενώ ο κ. Ζυγογιάννης ουδέποτε διετέλεσε  πρόεδρος της ΠΟΣΣ.


Στην θέση «Youtube.com» ως γνωστόν αναρτώνται τραγούδια και βίντεο. Πολλοί Σαρακατσάνοι και φίλοι των αναρτούν τραγούδια και βίντεο από εκδηλώσεις όπως ανταμώματα και χορούς. Επειδή στις εκδηλώσεις των Σαρακατσάνων δεν τραγουδιούνται μόνο σαρακατσάνικα τραγούδια εμφανίζονται στο Youtube ως τέτοια τραγούδια που καμιά σχέση δεν έχουν με την σαρακατσάνικη παράδοση. Επίσης τα σχόλια που κάποτε συνοδεύουν τα τραγούδια και τα βίντεο δεν ανταποκρίνονται πάντοτε στην πραγματικότητα.

Από τις πρώτες ιστοσελίδες που εμφανίζονται με την αναζήτηση «Σαρακατσάνοι» είναι αυτή της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος η οποία παραθέτει την άποψη του Άρη Πουλιανού,  ιδρυτή της παραπάνω εταιρείας, σύμφωνα με την οποία «Οι Σαρακατσάνοι είναι ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης». Η άποψη αυτή, όσο και αν είναι κολακευτική για μας είναι επιστημονικά ελεγχόμενη και ατεκμηρίωτη και έχει αμφισβητηθεί από πολλούς επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τους Σαρακατσάνους.






Αν χρησιμοποιηθεί ως λέξη –κλειδί η λέξη «Sarakatsans» για την περίπτωση που κάποιος μη γνώστης της ελληνικής γλώσσας θελήσει να πάρει στοιχεία για τους Σαρακατσάνους από το διαδίκτυο, η πρώτη εμφάνιση είναι και πάλι αυτή της εγκυκλοπαίδειας Wikipedia αλλά στο μικρό απόσπασμα που παρατίθεται γίνεται αναφορά για σχέση Σαρακατσάνων και Αρωμούνων.  Το απόσπασμα αναφέρει «Μία πρόσφατη μελέτη που εστιάζεται στα Αρωμούνικα στοιχεία στους έλληνες Σαρακατσάνους δείχνει ότι  οι  Αρουμούνικες επιδράσεις στους έλληνες Σαρακατσάνους δεν είναι από παλιά αλλά….»

Η πρόσφατη «μελέτη» που αναφέρεται στις Αρωμούνικες επιδράσεις στους Σαρακατσάνους είναι η τρίτη εμφάνιση του διαδικτύου με εισαγωγή της αγγλικής λέξης «Sarakatsans» και είναι του Αυστριακού Thede Kahl,  οι απόψεις και οι δράσεις του οποίου (περί Αρωμούνικου έθνους)  έχουν επικριθεί σφοδρώς από τους Βλαχόφωνους Έλληνες όπως μπορεί να διαπιστώσει κάποιος από τις ανακοινώσεις των επισήμων φορέων τους.








Συμπερασματικά, και χωρίς να παρουσιασθούν άλλες ιστοσελίδες για οικονομία του χώρου, μπορεί να παρουσιασθούν οι πρώτες εκτιμήσεις  για την εικόνα που αποκομίζει κάποιος που «σερφάρει» στο διαδίκτυο και ψάχνει να ενημερωθεί από αυτό για τους Σαρακατσάνους :

        Υπάρχει πληθώρα εσφαλμένων και αναληθών πληροφοριών.
        Υπερπροβάλλεται η δήθεν «αντιπαλότητα»  Σαρακατσάνων – Βλάχων.
        Γίνεται μονόπλευρη παρουσίαση  της άποψης περί πανάρχαιας ύπαρξης των Σαρακατσάνων ως νομάδων, ακόμα και πριν την εξημέρωση του προβάτου και την εμφάνισή του στον ελλαδικό χώρο, και αγνοούνται ή υποτιμώνται διαφορετικές με αυτήν απόψεις.
        Αμφισβητείται ακόμα και η  ελληνικότητα των Σαρακατσάνων.
        Σχηματίζεται εντελώς εσφαλμένη εικόνα για τους  Σαρακατσάνους.
        Ελάχιστες επίσημες ιστοσελίδες Συλλόγων παρουσιάζονται.
        Απουσιάζει από τις 100 πρώτες εμφανίσεις η ΠΟΣΣ.

Ο βασικός λόγος κατά την άποψή μου για την παρουσίαση μέσα από το διαδίκτυο τέτοιων πληροφοριών είναι το ότι οι άνθρωποι τείνουν συστηματικά να προτιμούν τη δημοφιλή παρά την αξιόπιστη άποψη και όταν μία άποψη εντυπωσιάζει προβάλλεται περισσότερο ακόμα και αν απέχει από την αληθή.



Οι Σύλλογοι Σαρακατσαναίων στο διαδίκτυο



Σήμερα η ΠΟΣΣ και οι περισσότεροι Σύλλογοι Σαρακατσαναίων έχουν παρουσία στο διαδίκτυο. Κάποιες από τις σελίδες έχουν τακτική ενημέρωση, κάποιες είναι μάλλον ανενεργές. Θα αποφύγω να ονοματίσω τις κατά την άποψή μου αξιολογότερες για ευνόητους λόγους. Οι Σύλλογοι των Σαρακατσαναίων της Ηπείρου (η ΑΣΗ και η των εν Αθήναις) που πρωτοπόρησαν  στην έκδοση έντυπου υλικού εξακολουθούν να επιμένουν πως «τα γραπτά μένουν» και δεν έχουν μέχρι τώρα αξιόλογη παρουσία στο διαδίκτυο. Οι ιστοσελίδες των είναι προς το παρόν ανενεργές. Είναι πλέον καιρός, αφού έχουν άλλωστε αξιολογότατο υλικό, το περιοδικό «Σαρακατσαναίοι» και την εφημερίδα «Σαρακατσάνικα χαιρετήματα», αλλά και ανθρώπινο δυναμικό να εμφανισθούν ενεργά στο διαδίκτυο. 


Ως προς το υλικό που παρουσιάζουν οι ιστοσελίδες  των σαρακατσάνικων φορέων μπορεί  να ειπωθεί ότι σε γενικές γραμμές:

        Οι ιστοσελίδες καλύπτουν κυρίως ειδήσεις, δραστηριότητες  των Συλλόγων.
        Στην αρθρογραφία υπερτονίζεται η άποψη για δήθεν «σαρακατσάνικη φυλή», «καθαρότητα», υπεροχή έναντι των υπολοίπων ελλήνων. Η προβολή τέτοιων απόψεων είναι βέβαιο ότι απομακρύνει τους νέους, που είναι και οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου, από την παράδοση και δεν δίνει στην υπόλοιπη κοινωνία την καλύτερη εικόνα για μας.
        Απουσιάζει η ενημερωμένη και επικαιροποιημένη βιβλιογραφία.
        Υπάρχει από τους συμμετέχοντες σε διαλόγους και ανταλλαγή απόψεων «διαμάχη» Σαρακατσάνων – Βλάχων και στείρα αντιπαράθεση μεταξύ των με επιχειρήματα που είναι επιστημονικά ατεκμηρίωτα.





Συμπεράσματα – προτάσεις

Το διαδίκτυο πέρα από τις όποιες υπερβολές και διαστρεβλώσεις προσφέρει μέσω της τεχνολογίας γνώσεις και πληροφορίες που διαφορετικά θα απαιτούσαν χρόνο και πιθανόν θα ήταν αδύνατη η απόκτησή τους . Δεν υπάρχει ,όμως ,από την άλλη πλευρά, τρόπος ελέγχου του  περιεχομένου  των ιστοσελίδων στο διαδίκτυο πριν τη δημοσίευση.  Σύμφωνα με πολλούς χρήστες πιθανός έλεγχος θα αποτελούσε  λογοκρισία. Επίσης  πρέπει  να σημειωθεί ότι είναι  περιορισμένες οι δυνατότητες «διόρθωσης ημαρτημένων».  Αν ειπωθεί κάτι, δύσκολο ως αδύνατο να διορθωθεί. Όπως χαρακτηριστικά έλεγαν οι Σαρακατσάνοι «δεν μαζώνονται οι κουβέντες».

Λέγεται και πιστεύεται από πολλούς ότι "το Διαδίκτυο ελέγχεται από τους χρήστες του". Στο διαδίκτυο από ότι φαίνεται από τους αριθμούς επισκεπτών των ιστοσελίδων καταφεύγουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι από ανάγκες μάθησης, διασκέδασης, ενημέρωσης. Μπορεί να είναι νέοι που απλά «σερφάρουν», μπορεί να είναι φοιτητές στα πλαίσια πτυχιακών ή μεταπτυχιακών εργασιών, μπορεί να είναι ερευνητές, λαογράφοι, κοινωνιολόγοι μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε.

Οι πληροφορίες για τους Σαρακατσάνους διοχετεύονται στο διαδίκτυο από τους επίσημους φορείς των, την βιβλιογραφία όπου αυτή υπάρχει  στο διαδίκτυο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και από ιδιώτες Σαρακατσάνους ή μη, που μέσα από διάφορες ιστοσελίδες και blogs έχουν αναλάβει ερασιτεχνικά, επώνυμα ή ανώνυμα,  και από προσωπική φιλοδοξία τις περισσότερες φορές, να παραθέσουν πληροφορίες  που άλλοτε μεν είναι χρήσιμες και αξιόπιστες πολλές όμως φορές είναι αμφίβολες και παραθέτουν στρεβλές πληροφορίες. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι πληροφορίες που διαχέονται δεν απέχουν πολύ από τη γελοιοποίηση.

Με δεδομένη την κατάσταση που υπάρχει στο διαδίκτυο σχετικά με τους Σαρακατσάνους ποιοι έχουν υποχρέωση να αξιολογήσουν την υπάρχουσα κατάσταση και εφόσον έχουν διαφορετική άποψη να ενεργήσουν, να αντιδράσουν και τι μπορούν να προσφέρουν;

Καταρχήν το θέμα αφορά:

        Τα άτομα που αγαπούν και υπηρετούν σωστά την παράδοση.
        Τους Συλλόγους.
        Την Πανελλήνια Ομοσπονδία.
Μπορούμε να προσφέρουμε από λίγα έως πολλά χωρίς όμως και αυτό να είναι βέβαιο ή σκόπιμο.

Καταρχήν πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι θα πρέπει όλοι, Ομοσπονδία και Σύλλογοι να κάνουμε αισθητή την παρουσία μας με τη δημιουργία ιστοσελίδων ελκυστικών, και πάντοτε με μέτρο, μακριά από φανατισμούς, υπερβολές και αντιπαλότητες με άλλες κοινωνικές ομάδες. Θα ήταν ίσως σκόπιμο, όλες οι ιστοσελίδες να λειτουργούν  κάτω από ορισμένους κανόνες δεοντολογίας που θα συντάξει η ΠΟΣΣ. Προφανώς η τήρηση των κανόνων δεοντολογίας θα επαφίεται «στον πατριωτισμό» του καθενός.

Κάποτε, στο ξεκίνημα της δημιουργίας Συλλόγων,  γινόταν πολύς λόγος  για τα χορευτικά, τους χορούς και τις στολές, πώς πρέπει να είναι, πάνω ή κάτω από το γόνατο, μέχρι πού θα σηκώνουν οι γυναίκες των χορευτικών τα πόδια τους. Σήμερα που το διαδίκτυο είναι πραγματικότητα υπάρχει ανάγκη να θεσπισθούν  κανόνες για την παρουσίας μας σε αυτό. Μόνο με την δημιουργία δικών μας αξιόπιστων ιστοσελίδων, ελκυστικών, ενημερωμένων θα κατευθύνουμε όσους αναζητούν πληροφορίες για τους Σαρακατσάνους να καταφεύγουν στις σωστές πηγές πληροφόρησης. Στην προσπάθεια αυτή θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι  εξειδικευμένες γνώσεις που έχουν επαγγελματίες στη δημιουργία ιστοσελίδων και οι οποίες έχουν σχέση με την αισθητική αλλά την εν γένει δομή και τον τρόπο λειτουργίας των ιστοσελίδων.  Πέρα από τους λόγους που παραπάνω αναφέρθηκαν για την ανάγκη της παρουσίας μας,  βασικός επίσης λόγος είναι και η επικοινωνία - ενημέρωση – προσέλκυση των νέων για να εξασφαλισθεί η συνέχεια της παράδοσης μας στο βαθμό που πρέπει και μπορεί αυτή να επιτευχθεί. Η διάσωση, ανάδειξη  και διάδοση της παράδοσης απαιτεί και επιβάλλει την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία.