portraita

Η Σαρακατσάνικη Παναούλα στην Ελάτεια
.

του Παναγιώτη Γ. Δημάκη
Υπεύθυνου Ιστορικού Αρχείου Δήμου Αμφίκλειας-Ελάτειας
Οι Σαρακατσάνικες ποδιές, “παναούλες” ήσαν γιορτινές και νυφιάτικες, οι δεύτερες ξεχώριζαν, από τα έντονα ερυθρά κεντήματα και χρώματα, σε μαύρο “μαλλίτικο σκουτί”, όπου λευκά, χαλκόχροα, και βαθυκόκκινα “σεράδια” γαϊτάνια, εφαίδρυναν την δωρική και Primitif αυστηρότητα του σχεδίου. Η αρμονική διάταξη στο κέντρο, στο “πλατύ”, ανάμεσα στα “κατσέλια”, των “κεφαλιών” κοσμημένων με Ήλιους και Σταυρούς φαίνεται ότι ασκούσαν μία αρχετυπική αποτροπαϊκή πρακτική για το κακό μάτι. Στις νυφιάτικες “παναούλες” μάλιστα, η διάταξη των κεφαλιών φαίνεται, είναι προσωπική γνώμη αυτό, να υποδηλώνει το αμυντικό, αποτροπαϊκό σύστημα, της προστασίας του αναπαραγωγικού θηλυκού συστήματος όπως καθαρά στην εικόνα εμφανίζεται, για την διαιώνιση της εθνοτικής ομάδος. Η “παναούλα” της Ελάτειας παρουσιάζει διαφορές και παραλλαγές από την αντίστοιχη της Θράκης.


Η εύρεση στην Ελάτεια, μιας νυφικής Σαρακατσάνικης ποδιάς “παναούλας”, μαζί με άλλα αντικείμενα της καθημερινής ζωής των Σαρακατσάνων, είναι τύχη αγαθή, μια τεκμηρίωση ακόμη, του ελέγχου των οδών και διαβάσεων ΒΝ που ασκούσε η πόλη αυτή και όχι μόνον περιγράφεται εκτενώς στην Αρχαία Γραμματεία, αλλά τώρα επεκτείνεται και στα νεώτερα χρόνια, όπως προκύπτει, από την συλλογή και διάσωση μικρών, της ιστορίας παραλειπομένων λεπτομερειών, οι όποιες, όταν εν καιρώ τεθούν συνολικά στο πολύχρωμο και πολυποίκιλο ψηφιδωτό, που συνθέτει την άγραφη, ιστορία των μικρών πατρίδων μέσα στην μεγάλη πατρίδα. Η Ελάτεια λόγω θέ­σεως, δέχθηκε μεγά­λο αριθμό, λόγω και της ολιγα­νθρωπίας στα πρώ­τα μετεπα­να­­στα­τικά χρόνια. Από τους σκηνίτες ποιμένες, αφού είναι γνωστό ότι στα εύφορα μέρη, η ζωή απεχθάνεται τα κενά. Για πολλά χρόνια στα πέριξ αλλά και μέσα στην πόλη, υπήρχαν οι βεργό­πλεχτες καλύβες, των φερέοικων ποιμέ­νων, οι οποίοι, την άνοιξη και το Φθινό­πωρο, γέμιζαν τη μεγάλη βλα­χόστρατα του Καλλιδρόμου και ο ήχος των κουδουνιών από τα ζώα, πρόβατα και φορτωμένα αλογομούλαρα αντηχούσαν και σηματοδοτούσαν και την αλλαγή των εποχών. Αυτό βέβαια ήταν μία πρακτική από την εποχή του Μύθου. Υπάρχει επίσης η μαρτυρία, ενδεικτικά, που αφορά την ίδρυση της Θήβας, από τον Κάδμο, που ακολούθησε τα κοπάδια προς Νότον του Φωκέα Πελάγοντα, που υποδη­λώνει και την πανάρχαια σχέση Φωκέων–Βοιωτών. Πολλοί από τους Σαρακατσάνους, παρά την γενική κατεύθυνση προς το Τζαμάλι-Ορχομενό, παρέμειναν σε βοσκότοπους γύρω από την Ελάτεια, όπου μέσα από την επιρροή του κοινωνικού  περιγύρου, δέχτηκαν και μικτούς γάμους, εντάσσοντας και την κουλτούρα τους στην τοπική παράδοση. 
.... περισσότερα