portraita

Γεώργιος Ξηρομερίτης


    του Γιώργου Κολοβού
Γεννήθηκα το 1924, στις 31 απ τον Γενάρη στα Παλατϊτσια  εκει που είναι η Βεργινα, μετά τη Βέροια, εκεί είχαν τα καλύβια οι δικοί μου, έξω απ το χωριό. Πατέρας μου ηταν ο Θανάσης Ξηρομερίτης (Σκοτίδας) (γεννήθηκε το 1892) και μητέρα μου η Αικατερίνη το γένος Αλέξη (γεννήθηκε το 1897, οι Αλεξαιοι έβγαιναν στο Περτουλι και ακόμα σώζεται τοποθεσία  ‘’στα καλύβια τ’ Αλέξη’’). Ο γάμος τους έγινε στο Βέρμιο το 1922 και τα παιδιά είμαστε έξι αδέλφια, τέσσερα και δυο κορίτσια. Παππούς μου ήταν ο Μήτρος Ξηρομερίτης (δεν τον γνώρισα, άφησε τον πατέρα μου εννιά χρονών) και γυναίκα του ήταν η Γιαννούλα Κουκουτσέλου. Οι Ξηρομεριταίοι λέγονταν Καψαλαίοι και ζούσαν στο Ξηρόμερο, στον Αετό, στην Αιτωλοακαρνανία και το 1850 ήλθαν στη Θεσσαλία. Μέχρι το 1919 έβγαιναν στο Βαθύρεμα μετά τα Στουρναρέικα και ξεχείμαζαν στον Αγ. Γεώργιο στο Βελεστίνο. Μετά το 1919 στη Θεσσαλία δεν τους χωρούσαν τα μέργια και έβγαιναν στο Βέρμιο. Εγώ παντρεύτηκα τον Φεβρουάριο του 1953 και η γυναίκα μου Σοφία (γεννήθηκε το 1928) ήταν απ΄ τους Τσουμαναιους, είχαν έλθει απ τον Δομοκό και είχαν λιβάδι εκεί στο Βαρ΄κό Λιτοχώρου και τα καλοκαίρια έβγαιναν στο Βέρμιο, μαζί με τους Καραθοδωραίους. Ο γάμος έγινε στην Καρίτσα Πιερίας και την άνοιξη πήγαμε μαζί στο Βέρμιο, αλλά με αυτοκίνητο, εμείς με το αυτοκίνητο και τα πρόβατα με τα πόδια. Το καραβάνι είχε σταματήσει το 1946.



Ο Γεώργιος Ξηρομερίτης στα γόνατα του θείου του Κώστα Αλέξη (Κωσταλέξη) αδελφού της μάνας του Αικατερίνης Αλέξη. Δίπλα με τα γένια, ο πατέρας του Αθανάσιος Ξηρομερίτης και πίσω η μάνα του Αικατερίνη (Ρϊνα) Αλέξη που έχει στην αγκαλιά της την αδελφή του Βασιλική (σύζυγος Ηλία Μπισμπιγιάννη κάτοικος Βαθύκοιλου Πελασγίας Φθιώτιδος). - Φωτογραφία του 1927


ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ

Οι Σαρακατσάνοι είναι καθαροί γεννημένοι Έλληνες, … δεν ήρθαν από πουθενά, … από το Ελληνικό το χώμα βγήκαν.

Το όνομα Σαρακατσάνοι το έδωσαν οι Τούρκοι - Σαρ θα πει πράσινος και κατσαν θα πει κλέφτης - δηλαδή πράσινοι κλέφτες. Οι Τούρκοι είχαν πρόβατα με Έλληνες τζιομπαναραίους και οι Σαρακατσαναίοι τους έκλεβαν τα πρόβατα. Έκοβαν μπάτσες απ τα έλατα, έκοβαν φτέρες και τις φτιάνανε φουστανέλες για παραλλαγή, ντενονταν και πήγαιναν και έκλεβαν. Έστηναν καρτέρι στους Τούρκους και έπεφταν σαν τ΄μπούφ΄ του π΄λι. Ο μπούφος, ας τον λέμε χαζό, είναι το εξυπνότερο π΄λι. Πηγαίνει σε κουφάλες που έχει πολλά μυρμήγκια κι ανοίγει το στόμα και βγάζει κάτι σάλια και πηγαίνουν τα μυρμήγκια να τα φάνε και γεμίζει το στόμα του μπούφου μυρμήγκια. Κρατάει τα ποδαράκια του έτσι, έρχεται το π΄λι να φάει τα μυρμήγκια και το πιάνει. Πααίνει μόνο τ΄ του πλί και το πιάνει ο μπούφος. Έτσι λοιπόν στένανε πα(γ)ίδες οι Σαρακατσιάνοι και πέφτανε απάν οι Τούρκοι. Κι από εκεί έβγαναν το όνομα οι πράσινοι οι κλέφτες. Όταν ήμουνα στη Γερμανία ρώτησα έναν Τούρκο για τους Σαρακατσάνους και μου είπε αυτό, ότι είναι πράσινοι κλέφτες. Ρώτησα εδώ και κάτι Τουρκόφωνοι που είναι εδώ στα Βούναινα τι θα πει Σαρακατσάνοι και λεν φυγάδες, ότι έφευγαν από δω και πήγαιναν εκεί.

Οι Τούρκοι τους πήραν χαμπάρι μετά και τους έστειλαν προς τη Στρούμιτσα εξορία, μαζί με τα πρόβατα και τα μουλάρια, και τις οικογένειες και τα παιδιά. Οι Σαρακατσάνοι που είναι στη Βουλγαρία, έτσι βρέθηκαν εκεί. Ορισμένοι γύρισαν προς τα εδώ και ορισμένοι είχαν πάει προς την Κωνσταντινούπολη και τους λεν Πολίτες.



Ο πατέρας του Γ. Ξηρομερίτη, Αθανάσιος Ξηρομερίτης (Σκοτίδας) χορεύει σε γάμο στο άνω Αργυροπούλι Τυρνάβου - 1965

ΡΩΜΑΙΟΙ – ΒΥΖΑΝΤΙΟ – ΑΓΡΑΦΑ

Επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι Έλληνες ήταν ειδωλολάτρες και πίστευαν στους δώδεκα Ολύμπιους θεούς. Αλλά και οι Ρωμαίοι πίστευαν στους ίδιους θεούς. Είχαν τους δικούς τους, αλλά  δεν τους κατηγορούσαν τους δικούς μας. Στην Ελλάδα κατέβηκαν το 170 π.Χ. Οι Έλληνες ενσωματώθηκαν με τους Ρωμαίους κι έλεγαν κι εγώ Ρωμιός είμαι. Οι Ρωμαίοι άρχισαν να τρώγονται με τους Χριστιανούς. Έπιαναν τους Χριστιανούς, τους έστελναν στη Ρώμη και τάιζαν τα άγρια θηρία. Στην Καππαδοκία έφτιαχναν τρύπες οι Χριστιανοί στη γης κι ακόμα σώζονται οι τρύπες. Και οι Τούρκοι τους κυνηγούσαν τους Χριστιανούς. Το 280 μ.Χ. επαναστάτησε ο Μέγας Κωνσταντίνος, εμασε στρατεύματα απ τη Συρία, την Ιορδανία, την Παλαιστίνη και σχημάτισε Χριστιανικό στρατό και πολέμησε εναντίον των Ρωμαίων και ήρθε μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Την ονόμασε Τρίλοφο επειδή είχε τρεις λόφους. Μέχρι τον Βύζα την ονόμαζαν Τρίλοφο και όταν ήρθε το 450 ο αυτοκράτορας Βύζας την ονόμασε Βυζάντιο. Μέχρι το 460 μ.Χ. η Χριστιανική θρησκεία δεν αναγνωρίζονταν.

Όταν επαναστάτησε η Ισπανία και τα άλλα τα κράτη οι Ρωμαίοι γύρισαν προς τα πίσω και ο Βύζας αφού είδε αυτή την αδυναμία προχώρησε προς τα δω και τα Βυζαντινά στρατεύματα άρχισαν να σφάζουν τους Έλληνες οι οποίοι δεν ήταν ακόμα Χριστιανοί. Απ την τρομοκρατία τους, τα παράτησαν όλοι τα μέρη τους κι έπιασαν τα βουνά για να γλιτώσουν από τη σφαγή των Βυζαντινών. Άλλοι Έλληνες πήγαν στη Σικελία μαζί με τους Ρωμαίους. Τα Βυζαντινά στρατεύματα πήραν την Ελλάδα την Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία, μέχρι τη Μολδοβλαχία. Και λέει ο Βύζας, … μέχρι εκεί που είναι τα στρατεύματα , .. υποχρεωτικά θα γίνουν Χριστιανοί. Η Ρωσία έγιναν Χριστιανοί εκατό χρόνια μετά από μας. Έτσι έπιασαν τα βουνά οι Έλληνες και πήγαν στα Άγραφα. Έχεις πάει στα Άγραφα ; Τι να ζηλέψει ο άνθρωπος να πάει να ζήσει εκεί ;


Ο Γεώργιος Ξηρομερίτης ορθιος, τρίτος από αριστερά, στο καλοκαιρινό σχολείο στο Ιμπιλί  - Βέρμιο 1934

ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΣΙΟΙ ΚΑΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ

Στα Άγραφα πήγαν Θεσσαλοί και Στερεοελλαδιτες Έλληνες. Και όταν ηρέμησαν τα πράγματα, …που να παν; Τα σπίτια και τα χωράφια που είχαν, τα πήραν οι Βυζαντινοί (γι αυτό τα μοναστήρια έχουν περιουσια χιλιάδες στρέμματα). Που να παν μετά. Κτήματα δεν είχαν, σπίτια δεν είχαν και γυρνούσαν από στάνη σε στάνη κι έφτιαναν τα καλύβια και άρχισαν να γένονται σκηνίτες. Έφτιαξαν λίγα προβατάκια κι άρχισαν να παίρνουν τον κατήφορο κι έκαναν το απάν κατ΄. Οι Παλιοχωρισιοι έφτιαξαν σπιτάκια απάν στα χωριά.

Οι Παλαιοχωρισιοι και οι Σαρακατσιανοι ηταν οι καθαροτεροι Ελληνες που υπηρξαν εδώ, ιδιο γενος. Οι Σαρακατσιανοι ηταν οι πιο ζωηροτεροι απ την ιδια φυλη. Και οι Παλιοχωρισιοι ηταν ξυπνιοι αλλα ηταν απομονωμενοι στα χωριαδακια. Ερχονταν με τη γ΄ναικα τ΄ς στο Μουζακι παραδειγμα κι επαιρνε εικοσι οκαδες καλαμποκι στον ωμο και το παγαινε στο Βλασι η στα Πετριλια απαν .. στ΄ν πλατη. Δεν ειχαν ζωα και δεν ηταν και δρομοι. Υπηρχαν Παλαιοχωρισιοι που γινονταν Σαρακατσιανοι. Ξερω εγω έναν που εμπλεξε με τους Σαρακατσιανους και τον ονομασαν γι αυτό Σαρακατσανο. Οι Παλαιοχωρισιοι ηταν απελπισμενος λαος, .. φτωχος λαος. Ειχαν λιγα ζωα, καμμια δεκαρια γιδια και καμμια δεκαπενταρια προβατα και κανα δυο γελαδια. Ειχαν φτιαξει σπιτια στα χωρια αυτοι.

Οι Σαρακατσιανοι συναντιωνταν με τους Παλαιοχωρισιους, …πηγαιναν στην Καραβα απαν. Ειχαν στανη ολοκληρη απαν απ το Βλασι το χωριο. Ηταν ενας Μαχάς,  απ τα Πετριλια ειχε προβατα και κατεβαινε κι αυτος εδώ στα χειμαδια, στα Φαρσαλα, και παντρευτηκε και πηρε Σαρακατσιανα. Λιγοι όμως ηταν οι Παλιοχωρισιοι που εγιναν Σαρακατσιανοι. Αλλα και Σαρακατσιανος επαιρνε Παλαιοχωρισια. Ηταν το μονο σ΄ναφι που επαιρναν, άλλο μελετι δεν επαιρναν. Και οι Παλαιοχωρισιοι ηξεραν ότι ηταν ιδια ρατσα, .. απ την ιδια πηγη βγηκαν. Μεχρι το 1970 οι Σαρακατσιανοι δεν πηγαιναν με Βλαχους, Ποντιους η οτιδηποτε άλλο. Με τους Παλαιοχωρισιους πηγαιναν, … τα ταιριαζαν.



ΟΙ ΞΗΡΟΜΕΡΙΤΑΙΟΙ

Οι Ξηρομεριταιοι λεγονταν Καψαλαιοι και ζουσαν μονιμα στο Ξηρομερο, στον Αετο, στην Αιτολωακαρνανια και ηταν τρια αδελφια και μια αδελφη. Ειχαν τρεις χιλιαδες προβατα και ηταν όλα μαυρα, επειδη εκει στα μερη τα ασπρα τα προβατα φουκαλιαζονται, αναβουν. Ο προσπαππους ο δικος μου, ο Θανασης (από κεινον πηρε ο πατερας μου), ηταν ο μονος παντρεμενος εκει και η γυναικα του ηταν από καποιους Τσεκουραιους και οι αλλοι οι δυο ηταν ανυπαντροι.

Περιπου το 1850 ο ενας εξ αυτων σκοτωσε έναν εκει στο χωριο. Εστειλαν την αδελφη με το γαιδουρακι να παει ψωμι στα προβατα και στο δρομο βγαινει ενας και επιασε το γομαρι και το κοριτσι φωναζε. Ακουσε ο ενας αδελφος και τον φωναζει να αφησει το κοριτσι, αλλα αυτος συνεχιζε να την πειραζει. Απολιοται από πανω και μετα τον σκοτωσε. Τα παλια τα συνορα ηταν στο Δομοκο τοτε και για να μην τον πιασει η αστυνομια σκαπετησε προς τη Θεσσαλια, στο Τουρκικο. Όταν ηρθε η ανοιξη εφυγαν και οι αλλοι από εκει για να αποφυγουν και το μισος και βγηκαν εδώ προς την Κατουνα, απαν στα Αγραφα. Όταν σκαπετ’σαν προς τη Θεσσαλια …ολοι ελεγαν ’’τι προβατα μαυρα είναι αυτά’’ … κατι Ξηρομεριτικα έλεγαν .

Όταν ηρθαν απ το Ξηρομερο, ξεχειμαζαν στον Αγ. Γεωργιο στο Βελεστινο  και το καλοκαιρι πηγαιναν στην Κατουνα, … για χρονια. Στην αρχη ηταν ολοι μαζι, αλλα μετα παντρευτηκαν και οι αλλοι και σιγα σιγα χωρισαν. Στη Θεσσαλια δεν τους χωρουσαν τα μεργια και το 1919 εφυγαν και πηγαν στο Βερμιο. Το Βερμιο ειχε απελευθερωθει το 1913 και … ποιος θα προλαβει να παρει λιβαδια στο Βερμιο. Ο πατερας μου πηρε από έναν Χασανδρινο Σαρακατσιανο που βαφτησε και το παιδι από τον αδελφο του, στα Τσεκουρια. Μετα το παρατησε ο πατερας μου και το πηρε ο μπαρμπα Γιαννης ο Γκαρελης.

Οι Σαρακατσιανοι δεν μπορουν να το πουν Ξηρομεριτη και ελεγαν : Ω Ξηρομερισιο ! …, κοφτα δηλαδη. Η παγαινε καποιος στην κοινοτητα να γραψει το παιδι και ελεγε το παιδι του Ξηρομερισιου και εμεινε Ξηρομερισιος. Εγω εχω δυο πρωτα ξαδελφια στον Τυρναβο και ο αδελφος της μανας τους όταν γεννηθηκαν τα ‘γραψε Ξηρομερισαιοι. Το ιδιο και στην Αμπελια στα Φαρσαλα.


Γάμος του Γ. Ξηρομερίτη. Καθιστοί μπροστά του, οι γονεις του. Δίπλα στη μάνα του, η αδελφή του Βασιλική. Ο φαντάρος, ο αδελφος του Ηλίας. Με την καμπαρντίνα, ο αδελφος του Χρήστος. Δεξιά του, με την καμπαρντίνα στην πλάτη, ο πρώτος ξάδελφος του Ηλίας Ξηρομερίσιος. Δίπλα στον παππού, η αδελφή του Ευαγγελία, σύζυγος Αλέξανδρου Σουφλιά.


ΣΤΑ ΧΕΙΜΑΔΙΑ ΣΤΟ ΒΑΡ΄ΚΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ

Όταν πηγαν στο Βερμιο, οι γονεις μου ξεχειμαζαν στα Παλατιτσια  διπλα στη Βεροια εκει που είναι η Βεργινα, εκει ειχαν τα καλυβια, εξω απ το χωριο. Εκει γεννηθηκα εγω το 1924. Στα Παλατιτσια ειμασταν το μοναδικο τσελιγκατο και μειναμε μεχρι το 1927. Οι προσφυγες που ειχαν ερθει στο χωριο  ηθελαν το λιβαδι και ετσι το απαλλοτριωσαν. Φυγαμε από κει και ηρθαμε στην Κατερινη στα μερη του Λιτοχωρου, Βαρκος Λιτοχωρου, κατω από το Διον, εκει ηταν ολο τσαιρια και νοικιαζαμε το μερος και το ειχαμε συμφωνητικο με ιδιοκτητες Λιτοχωριτες. Εκει μεναμε, ολες οι οικογενειες περιπου εικοσι ατομα. Ειχε βαλτο, κοβαμε τα δεματακια και σκεπαζαμε τα καλυβια και τα μαντρια. Στο καλυβι μεσα εφτιαναν κρεβατακια, βαζανε βαλτο από κατω και στρωνανε και τα τσολια και βελεντζα από πανω μεριά. Το καλυβι ηταν μεγαλο για να χωραει ολη η οικογενεια. Θυμαμαι οι γριουλες μας ελεγαν παραμυθια, καλα παραμυθακια, μεσα στο καλυβι γυρω γυρω καθομασταν διπλα στη φωτια και μας επαιρνε ο υπνος. Τσομπαναραιους ειχαμε συγγενηδες, ενας Σταθης, ενας Κυριτσης θυμαμαι. Μικρος τον χειμωνα δεν πηγαινα στο σχολειο. Στο χωριο πηγαινε ο πατερας μου, εμεις ειμασταν κατ’ στα καλυβια, στα προβατα. Απ’ τα οκτω τα χρονια στα προβατα, … βοηθος … ηταν ενας μεγαλος και … βαρα από κει πιδι μ’ ..

Στον πολεμο του 1940 ημαν δεκα εξι χρονων και θυμαμαι τα γεγονοτα όλα. Τον Οκτωβριο του 1940 ειμασταν απαν και ετοιμαζομασταν να φυγουμε για τα χειμαδια και την μερα που κυρηχθηκε ο πολεμος ειμασταν κοντα  στη Βεροια και κατεβαιναμε. Μαθαινουμε …πολεμος. Και λεει ο πατερας μου ο σ΄χωρεμενος,  … παμε να φυγουμε για τα χειμαδια, … θα γινει επιταξη θα μας παρουν τ΄ αλογα, … και με τι θα φτασουμε στα χειμαδια. Τα προβατα τα’χαμε λιγο παραπισω και ηταν ακομα στο βουνο απαν. Και μολις εφτασαν στα καλυβια,… να και το στρατο και μας πηραν τα πεντε αλογα και μας εμειναν δυο.  Μ΄αυτά πηγαιναμε στο μυλο, μ’αυτά πηγαιναμε στο γερμά. Ολον τον πολεμο ειμασταν όμως απαν κατ΄ και οι Γερμανοι δεν μας σταματησαν ποτε. Ειμασταν συνεχεια μεχρι και το 1946 τον Αυγουστο μηνα. Τοτε ηρθε διαταγη απ΄το στρατο να ερημωσουν τα βουνα. Μας ειπαν, …μεχρι αυριο δεν θα υπαρχει προβατο στα βουνα απαν και θα πατε στη Νομαρχια να τακτοποιηθειτε στα χωρια. Δεν μπορουσαμε να παμε στα χειμαδια γιατι αρχινουσε το ενοικιοστασιο από τον Οκτωβριο μηνα και εμεις πηγαμε στον Γιδα για τρεις μηνες. Εκει ηταν τα κονοτικα τα τσαιρια και εκει στησαμε τεντες και μετα τα μαζεψαμε από κει και πηγαμε στο Λιτοχωρο. Εκει που ειμασταν εγινε απαγορευμενη ζωνη από τον στρατο και το 1947 την ανοιξη μας ειπαν να φυγουμε από κει και μας πηγαν στον Κορινο. Εκει νοικιασαμε σπιτι αλλα δεν ειχε χορταρι και το καλοκαιρι φυγαμε παλι και πηγαμε στο Αιγινιο. Τοτε οι ανταρτες πηραν δεκα οκτω παιδια και μενα με τον αδελφο μου και μας πηγαν στα  Πιερια απαν. Εκει μας ειπαν ότι θα γινουμε ανταρτες , αλλα δεν προλαβαν να μας δωσουν οπλο, γιατι μετα από τρεις μερες μας δοθηκε η ευκαιρια και την κοπανησαμε, … τρεις μαζι, ..εμεις τα΄αδελφια και ενας ξαδελφος μου.  Τοτε η Ταξιαρχια μας πηγε στην Κατερινη και μας ανεκριναν για να πουμε τι ειδαμε και τι καταλαβαιναμε και μετα μας ειπαν να παμε στον Κορινο γιατι ειχαν παει εκει και τα προβατα. Το 1949 που εφυγαν οι ανταρτες, πηγαμε και εμεις στα μερη μας στο Βαρ΄κο στο Λιτοχωρο. Το 1950 ξαναπηγαμε στο Βερμιο, παλι στο ιδιο μερος με όλα τα δικαιωματα μας και μειναμε δωδεκα χρονια μεχρι το 1962. Οι οικογενειες ηταν στην Καριτσα και τα προβατα στο Βαρ΄κο και στο Βερμιο και μετα πουλησαμε τα προβατα και πηγαμε και εμεις στην Καριτσα. Τοτες ηταν και λεγονταν η Καριτσα Διον, .. μετα εγινε η Μαλαθρια Διον και εκανε δικη της κοινοτητα.


Στη μέση η σύζυγος του Γ. Ξηρομερίτη Σοφία και τα παιδιά τους Χρήστος και Αθανάσιος. Ο νεαρός είναι ο μικρότερος αδελφός του Δημήτριος.

Η ΣΤΡΑΤΑ

Όταν ηταν να ξεκινησουμε την ανοιξη για το Βερμιο, γινονταν η προετοιμασια. Τα ρουχα που ειχαμε τα φτιανανε φορτωματα. Αυτό θα παει μ αυτό το αλογο, … αυτό θα παει εκει, ..που θα βαλουν τις κοτες, …τα κανονιζαν αυτά οι γ’ναικες. Προσεκτικα, … και τα γυαλικα τα βαζανε με χαρτι και αχυρο, …ολο το νοικοκυριο και το γαστρο. Οι αντρες ηταν στα προβατα και δεν ασχολουνταν.

Όταν φευγαμε, τα καλυβια ηταν αδεια, ουτε βελονι δεν εβρισκες μεσα. Πρωτα ξεκιναγαν τα προβατα. Τα αρμεγαμε το πρωι και ξεκινουσαν τα προβατα, λεγοντας που θα πανε ν ανταμωσουμε. Μετα φορτωνονταν τα αλογα, επαιρνε μια γυναικα ένα αλογο και το τραβουσε και ξεκιναγε το καραβανι. Τα παιδακια κατω από πεντε χρονων τα εβαζαν απανω στ αλογα. Εκτος απ τα φορτωματα, δεν παιρναμε πολλα πραγματα, …παιρναμε λιγο αλευρι για να εχουμε στο δρομο.

Από το Λιτοχωρο μεχρι το Σακλαρι στο Βερμιο καναμε οκτω μερες. Πρωτο κονακι καναμε περνωντας την Κατερινη στον Τριλοφο, δευτερο στα Ρυακια, τριτο κονακι στα Παλατιτσια, μετα τη Βεργινα στο Μετοχι, μετα πανω απ τη Βεροια και ακομα ένα κονακι πιο πανω, Κοκκινο Χωμα το λεγαμε, ανατολικα από την Κουμαρια και μετα φταναμε απανω.

Στη στρατα για να αρμεξουμε τα προβατα ειχαμε τριχιες και βαζαμε τσολια. Μετα τα μαζευαμε, τα φορτωναμε στ αλογα κι μετα αιντε παλι. Απανω την πρωτη μερα στα τσολια αρμεγαμε, απ τη δευτερη μερα φτιαχναμε στρουγκες με κεδρα.



Από επίσκεψη του Γ.Ξηρομερίτη στον μπατζανάκη του Γρηγόριο Σταυροθόδωρο στο Καρατσαίρι στο Βέρμιο. Όρθιοι, ο Γ.Ξηρομερίτης και δίπλα του ο πατέρας του μπατζανάκη του, Βασίλειος Σταυροθόδωρος. Μπροστά τους καθιστοί από αριστερά, Δημήτριος Σταυροθόδωρος, η σύζυγος Σοφία, η αδελφή της Βασιλική, ο μπαρμπα Γρηγόρης Σταυροθόδωρος, η μάνα του και η αδελφή του. Το αρνί γυρίζει ο γαμπρός από αδελφή του μπαρμπα Γρηγόρη. Πιό μπροστά τα λιανοπαίδια. 

ΤΟ ΞΕΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟ ΣΤΟ ΒΕΡΜΙΟ

Το τσελιγκατο που πηγε στο Βερμιο το 1919 ηταν ο πατερας μου, τα ξαδελφια του οι Κουκουτσελαιοι, αλλα ξαδελφια του οι Σπαναιοι (οι μαναδες τους αδελφες) και ενας Γιαννης Καπετανος. Τσελιγκας ηταν ο πατερας μου και ολοι μαζι ειχαν περιπου 4.000 προβατα. Το λιβαδι αυτό ηταν στον Αγ. Χαραλαμπο και λεγονταν Σακλαρι και ολα τα χρονια ειχαμε το ιδιο λιβαδι. Από τοτε δεν ξαναγυρισαν στη Θεσσαλια, όχι μονο οι Ξηρομεριταιοι, αλλα ολο το τσελιγκατο.

Εμεις νοικιαζαμε το λιβαδι από την κοινοτητα, αυτά ηταν όλα κοινοτικα. Μολις βγαιναμε απανω μια-δυο μερες τακτοποιουσαμε τα καλυβια, και μετα επαιρναν τα αλογα οι αντρες και κατεβαιναν στη Βεροια και αγοραζαν αλατια, λαδια και αλλα. Στην αρχη φτιαναμε το τυρι για ολο το καλοκαιρι. Ποσο τυρι θελουμε να φαμε, … θελουμε πεντακοσιες οκαδες γαλα και το φτιαναμε. Και οταν τελειωνε το καλοκαιρι φτιαναμε τυρι για να εχουμε τον χειμωνα και το κουβαλουσαμε στ αλογα, Κατεβαινοντας, το γαλα που αρμεγαμε σε κάθε κονακι το καναμε τυρι και το πουλουσαμε.

Με τους Κασσανδρινους Σαρακατσιανους ειχαμε επαφη, αλλα στο Βερμιο, .. το Καιμακτσαλαν ηταν πολύ μακρυα, .. επρεπε να κανεις εικοσι ωρες με τα ποδια για να πας. Οι Μωραιτες πηγαν στο Καιμακτσαλαν μετα τον πολεμο, .. μεχρι τοτες τα κτηματα στο Καιμακτσαλαν τα ειχαν οι Κασσανδρινοι. Και επειδη ειχαν κτηματα και στον καμπο, σταματησαν να βγαινουν απαν στα β’να και τα νοικιαζαν σους Μωραιτες μετα.

Στα κονακια ερχονταν πολλοι, φτωχος κοσμος από κατω κι εφερναν κρεμ΄δακια και σκορδακια για να πάρουν τυρι να φαν οι οικογενειες. Από τα χωρια του καμπου της Κοζανης, ερχονταν κι εκοβαν ξυλα και μερικοι ειχαν και πατατες. Και μεις κατεβαιναμε στα χωρια, αγοραζαμε τιποτα σταρι, τραχανα, καπνο για να καπνισουμε. Η Κοζανη ηταν λιγο μακρυα και πηγαιναν οι τσελιγκαδες περισσοτερο.

Στο Βερμιο γιορτες ειχαμε τον Προφητη Ηλια προπαντων. Οποιος ειχε Ηλια εσφαζε κανα προβατακι, το ‘βαζε στο σουφλι, .. μαζονονταν και οι οικογενειες από γυρω και το ‘ βαζαν στο γλεντι και τραγουδουσαν με το στομα και χορευαν. Κρεας σπανια τρωγαμε. Ο πατερας μου ειχε 1300-1500 προβατα και κάθε μηνα θ΄αρρωστενε κανενα, το σφαζαν και περνουσαμε καμμια βδομαδα. Αντε παλι μετα από λιγες μερες, καν άλλο θα΄πεφτε.

Όταν φευγαμε από το Βερμιο πληρωναμε αγροφυλακα να φυλαει τα καλυβια τον χειμωνα, γιατι άλλος πηγαινε και τα ‘καιγε, άλλος επαιρνε τα ξυλα από μεσα. Τα βρισκαμε ετοιμα και αμα ηθελαν κανενα συμπληρωμα τα συμπληρωναμε. Ανεβαιναμε κάθε χρονο εκτος από τρια χρονια μετα τον πολεμο, που δεν μας επετρεπαν να βγουμε απανω. Στο Βερμιο μειναμε μεχρι το 1962.


Στο προαύλιο της εκκλησίας Ζωοδόχος Πηγή στο Βέρμιο, ο Γ. Ξηρομερίτης δεύτερος από αριστερά. Πρώτος αριστερά ο αδελφός του Χρήστος και καθιστή μπροστά του η γυναίκα του Σοφία (έχει στην αγκαλιά της τον πρωτότοκο γιό τους Αθανάσιο) - 1955.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Το 1962 χαλασε το ενοικιοστασιο - αλλαξε το νομο ο Καραμανλης και το ενοικιοστασιο αποριφθηκε.. Τα λιβαδια στα χειμαδια ηρθαν στους ιδιοκτητες και τα αυτοι τα καλλιεργησαν. Στα σπιτια ειχε παραμεινει το ενοικιοστασιο, αλλα στα λιβαδια χαλασε. Στο Βερμιο καποιοι Σαρακατσιανοι αγορασαν κτηματα και τα εχουν και σημερα, οι Σταυροθοδωραιοι, οι Τζαμαλαιοι, οι Μπασδαναιοι, ο Αρκουδας, ο Πολυζος και αλλοι.

Όταν πουλησαμε το 1962, με τα χρηματα αγορασε ο πατερας μου στην Καριτσα περιπου εκατο στρεμματα χωραφια και αρχισαμε τη γεωργια και βαζαμε και καπνα. Τοτε μπηκαμε σε αλλον τροπο ζωης. Φυγαμε απ την κτηνοτροφια και μπηκαμε στη γεωργια. Το 1970 πηγαμε στη Γερμανια μεχρι το 1989. Μετα πηρα συνταξη και γυρισδαμε στην Ελλαδα στη Λαρισα. Εχουμε δυο παιδια τον Θαναση και τον Χρηστο. Ο Θανασης είναι γιατρος και ο Χρηστος μηχανικος αυτοκινητων.


Η σύζυγος Σοφία Ξηρομερίτη βαφτίζει την Ελένη Λάμπρου Γυφτάκη

Ο πατερας μου στεφανωσε τον πατερα του Λαμπρου του Γυφτακη, που τοτε ηταν εδώ στη Θεσσαλια (το 1920 πηγε στο Βερμιο στο Μπλιάκι και μετα ξεχειμαζαν στο Καβαλαρι). Μετα ο πατερας μου βαφτησε τον Λαμπρο (απ τους ολιγους, ο αγαπητοτερος ανθρωπος στον κοσμο), όπως και τον Λεωνιδα και τον Χρηστο και τον Γιωργο. Βαφτησε τεσσερα παιδια ο πατερας μου του μπαρμπα Πετρου του Γυφτακη. Τον Λαμπρο τον στεφανωσα εγω το 1953 στη Ναουσα (ηταν η γυναικα του από κει). Από τα παιδια του, εγω βαφτησα τον Χρηστο, την κορη του Λαμπρου την Ελενη τη βαφτισε η γυναικα μου γιατι εγω ημαν στα προβατα και τον Πετρο ενας άλλος γιατι ημαν στο δρομο για το βουνο και μετα είναι η Χριστινα.  

* * *

Εμεις κρατησαμε τις αξιες, κρατησαμε τα πατροπαραδοτα. Σημερα σβησανε όλα, …. αλλα οι αναμνησεις δεν σβηνουν.

______________________________________________________

Ευχαριστώ τον Χρήστο Ξηρομερίτη για την προτροπή και τη βοήθεια του γι΄ αυτή την συνέντευξη με τον πατέρα του και για την ευκαιρία που μου έδωσε να γνωρίσω έναν ευγενικό και καλωσυνάτο άνθρωπο που στα ενενήντα του αφηγείται το παρελθόν με έντονα συναισθήματα.
Γ.Κολοβός