.
ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ
.
.
ΠΡΑΚΤΙΚΑ 1ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
ΠΡΑΚΤΙΚΑ 1ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
.
Τα πρακτικά του 1ου Συνεδρίου Σαρακατσαναίων Ελλάδας και Διασποράς, που διοργανώθηκε από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Σαρακατσαναίων Ελλάδος (ΠΟΣΣ) στις 9 και 10 Μαρτίου 1996 στο Πολεμικό Μουσείο των Αθηνών, στοιχειοθετήθηκαν το Δεκέμβριο του 1996 και εκδόθηκαν το Μάρτιο του 1997. Την επιστημονική επιμέλεια της έκδοσης είχε ο καθηγητής Ανθρωπολογίας Αρης Πουλιανός και τις διορθώσεις η Αναστασία Μπέσια.
1ο Συνέδριο Σαρακατσαναίων
Ελλάδος και Διασποράς
Μήνας δύσκολος ο Μάρτης· ο δυσκολότερος πάντα για τους Σαρακατσαναίους. Ήταν η εποχή που το τσελιγκάτο, μετά το ξεχείμασμα στους κάμπους, ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για τα βουνά, στον τόπο όπου θα περνούσε το καλοκαίρι. Δύσκολος μήνας· μήνας απολογισμού, αποφάσεων και καθοριστικών μετακινήσεων στον ελλαδικό χώρο.
Ο περσινός όμως Μάρτης δεν είχε αυτες τις δυσκολίες του παρελθόντος, καθώς η παλιά τάξη πραγμάτων είχε από καιρού διασαλευθεί και τα τσελιγκάτα μόνο στη μνήμη συντηρούνται πιά.
Η παλινδρομική, νομαδική, πανάρχαια κίνηση (καλοκαίρι στα βουνά και χειμώνας στους κάμπους) εχει εκ βάθρων ανατραπεί και τίποτα δεν τη θυμίζει. Τίποτα, εκτός από τη γλυκιά προετοιμασία αρκετού χρόνου για την πραγματοποίηση του 1ου Συνεδρίου Σαρακατσαναίων Ελλάδας και Διαοποράς – διεθνές - θα σημείωνα, αφού στις εργασίες του συμμετείχαν επιστήμονες και Σαρακατσαναίοι απ" όλο τον κόσμο.
Εμοιαζε εκείνος ο καιρός, σαν να ετοιμαζόταν το τσελιγκάτο να πάει την περσινή χρονιά σε καινούριο, άγνωστο τόπο. Στη θε'ση του τούτη τη φορά η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων, επιφοοτισμε'νη ν' ανιχνεύσει καινούργιους δρόμους και χώρους για όλους τους Σαρακατσαναίους, στο με'λλον του Ελληνισμού.
Όμως εδώ, οι αξιότιμοι κύριοι εισηγητές τα κατάφεραν και μέσα από τις δεκάδες σελίδες του εθνικού βίου κατόρθωσαν να ξεχωρίσουν εκείνες τις αράδες που αφορούν τους Σαρακατσαναίους και το πέρασμα τους από τον κορμό της Ελλάδας. Αδολα, ανεπιτήδευτα και με μόνο κριτήριο την επιστήμη τους, ο καθένας διατύπωσε με σαφήνεια, εγκυρότητα και παρρησία τις θέσεις του γύρω από το ζητούμενο: Την προσφορά των Σαρακατσαναίων στη συνέχεια του Ελληνισμού, και κατέληξαν (πόρισμα σελ. 173), ότι η παρουσία τους, αδιάλειπτη και αδιάσπαστη, υπερείχε κατά πολύ της κρατούσας άποψης για την πορεία του εθνικού γίγνεσθαι.
Ο Λόγος που εκφράστηκε και καίριος ήταν και σημαντικός. Θα έλεγα μάλιστα ότι σε πολλές περιπτώσεις, που οι εισηγητές δεν ήταν «μητρός τε και πατρός και απάντων των προγόνων Σαρακατσαναίοι», άρα και μη υποκείμενοι σε οποιαδήποτε συναισθηματική φόρτιση, κατέφεραν με μόνο εργαλείο την επιστήμη ν' αναγάγουν σε υψηλών αναζητήσεων το επιτελούμενο απ' αυτούς επιστημονικό έργο και οι καταθέσεις τους ν' αποτελέσουν τη μαγιά για περαιτέρω αναζητήσεις στο χώρο αυτό.
Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι όλοι, σχεδόν, οι εισηγητές στο Συνέδριο επισήμαναν στους Σαρακατσαναίους ότι πρέπει να καταγράψουν, έστω αυτή την ύστατη στιγμή, την ιστορία τους, όπως ξετυλίγεται μέσα από τις αφηγήσεις των γερόντων, γιατί αύριο ίσως, μεθαύριο θα είναι πολύ αργά για όλους.
Τι απήχηση είχαν τα λόγια τους, θα το δείξει σύντομα ο χρόνος. Την υποχρέωση τους όλοι την έκαναν. Και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων και οι Σύλλογοι και οι απόδημοι και οι Σαρακατσαναίοι των βαλκανικών χωρών και οι επιστήμονές και η Πολιτεία, που ε'δωσε την παρουσία της, είτε με Σαρακατσαναίους εκπροσώπους της είτε με άλλους Συνε'λληνες. Ο λόγος που έσπειραν, αυτόχρημα ήταν καρπερός. Το πόσο γόνιμο θα αποδεχθεί το χωράφι, είναι ε'νας άλλος λόγος. Ηταν αξιόλογη η προσπάθεια των συλλόγων να κάνουν και φωτογραφική ε'κθεση, αλλά αυτό το υλικό, αδημοσίευτο ή μη, λειτούργησε και παρε'μεινε ως απόμακρο μουσειακό είδος. Είναι ε'να ζήτημα, αυτό της εικαστικής προβολής -πε'ρα από το φολκλόρ- του σαρακατσάνικου τρόπου ζωής, που χρήζει ιδιαίτερης επιμε'λειας και φροντίδας. Γιατί, στην αόρατη με το χρόνο και τη λήθη μάχη, κάποια ιδιαίτερα στοιχεία, με του φακού τον αδήριτο τρόπο θα μπορούσαν ν' αναδειχθούν.
Μ' αυτή την ελάχιστη παρατήρηση παραδίδω αυτό το ε'ργο, αφού πρώτα ευχαριστήσω την Ομοσπονδία για την τιμή που μου ε'γινε, να εκτεθώ στην κρίση ωρίμων και νεωτε'ρων Σαρακατσαναίων.
Μοναδικό μου κριτήριο πάνω στο υλικό του Συνεδρίου, ομολογω ότι ήταν μια βαθιά συγγένεια με τον τόπο της Ελλάδας, γνώσεις και βιώματα ποιμενικής ζωής, στις πλαγιές του Τυμφρηστού, ακούσματα και αφηγήσεις για παρελθόντα γεγονότα και πράξεις καθώς και μια ειλικρίνεια στις προθέσεις όλων των Συνελλήνων
Πρέπει όμως να σημειώσω ότι για τις εισηγήσεις, χρησιμοποιήθηκε το πρωτογενές υλικό, αντίγραφα δηλαδή των εισηγήσεων, και για όσους δεν διέθεταν, η πιστή απομαγνητοφώνηση των λεχθέντων, με μόνες διορθώσεις τις γραμματολογικές και ορισμένες απαραίτητες συντακτικές. Παραδίδοντας την εργασία αυτή των Πρακτικών στην κρίση τόσο των Σαρακατσαναίων, όσο και των Συνελλήνων, πιστεύω ότι επετέλεσα ένα σημαντικό έργο, χρήσιμο για όλους.
Ευχαριστώ τους Σαρακατσαναίους που μου έδωσαν την ευκαιρία να ζήσω μαζί τους, να βιώσω το ανεπάνηπτο έπος τους και να ταξιδέψω στους υπέροχους τόπους των ελληνικών βουνών.
ΑΘΗΝΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 1997
ΗΛΙΑΣ Γ. ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ